Pojęcie i zakres odpowiedzialności
Odpowiedzialność pracownicza to ogół przewidzianych przepisami prawa konsekwencji osobistych i majątkowych z powodu niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków pracowniczych. Dzieli się ona na odpowiedzialność porządkową i materialną, w ramach której można wyróżnić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy i odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi przez pracodawcę. Z odpowiedzialnością materialną mamy do czynienia wtedy, gdy pracownik, wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę. Przesłankami podlegania odpowiedzialności są więc wina oraz bezprawność (niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych) zachowania pracownika. Pracownik ponosi odpowiedzialność w granicach rzeczywistej straty, a także tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda Kodeksie Pracy znajdujemy także dwie przesłanki ograniczenia odpowiedzialności. Po pierwsze odpowiedzialność ulega ograniczeniu, kiedy pracodawca przyczynił się do jej powstania. Pracownik nie ponosi również ryzyka związanego z działalnością pracodawcy. Ciężar dowodu w udowodnieniu poniesienia odpowiedzialności spoczywa na pracodawcy. W przypadku gdy do wyrządzenia szkody przyczyniło się kilka osób, ponoszą oni odpowiedzialność za cześć szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych.
Wysokość odszkodowania
Wysokość odszkodowania zależna jest od rodzaju winy. W przypadku winy umyślnej, która według orzecznictwa SN ma miejsce, gdy pracownik chce wyrządzić szkodę, pracownik odpowiada do pełnej wysokości. Maksymalna wysokość wynagrodzenia nie może przekraczać trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia. Wobec osoby trzeciej, której pracownik wyrządził swoim zachowaniem szkodę, odpowiedzialność ponosi pracodawca. W przypadku, gdy pracodawca naprawi szkodę, ma roszczenie regresowe wobec pracownika. Istnieje możliwość naprawy szkody w drodze umowy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, na mocy której przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych, wysokość odszkodowania może zostać obniżona. Na marginesie warto także dodać, że w orzecznictwie istnieje jednomyślność co do kwestii zawierania klauzul umownych, pozwalających na zapłatę określonej sumy pieniężnej w celu naprawy szkody. W tym przypadku pracodawca ominąłby ustawy nakaz badania stopnia winy i okoliczności sprawy. Podobne stanowisko orzecznictwo zajęło także wobec weksli, wystawianych w przypadku wyrządzenia przez pracownika szkody.