Ochrona młodocianych pracowników

Nieodpowiednie warunki pracy mogą mieć negatywny wpływ na rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży, dlatego ustawodawca ograniczył możliwość ich zatrudniania a jednocześnie przewidział dla nich pewne gwarancje ochronne. Przepisy dotyczące zatrudniania młodocianych znajdują się w dziale dziewiątym kodeksu pracy.

Najpierw należy zaznaczyć, że w rozumieniu kodeksu pracy, młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat, ale nie ukończyła jeszcze 18 lat.

Co do zasady, nie wolno zatrudniać osób poniżej 15 roku życia, a oprócz wieku, młodociany musi mieć również ukończoną co najmniej 8-letnią szkołę podstawową i posiadać świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu. Jeżeli potencjalny pracownik ukończył 8-letnią szkołę podstawową, ale nie osiągnął jeszcze wieku 15 lat, może być on zatrudniony w roku kalendarzowym, w którym ukończy 15 lat, a w przypadku, gdy ukończył szkołę, ale w danym roku kalendarzowym nie osiągnie wskazanego wieku, może być zatrudniony na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Jeżeli taka osoba ani nie ukończyła szkoły, ani nie osiągnęła wymaganego wieku, może być ona zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. W tych dwóch ostatnich przypadkach potrzebne jest uzyskanie zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego tej osoby i pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, a w ostatnim wypadku także zezwolenia dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka ta osoba, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.

Jeżeli młodociany ukończył 15 lat, ale nie ukończył 8-letniej szkoły podstawowej, na wniosek jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna można zawrzeć umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeżeli został przyjęty do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w ośmioletniej szkole podstawowej albo uzyskał zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskał pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej. Z taką osobą po ukończeniu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.

Rozwiązanie umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego z młodocianym za wypowiedzeniem jest możliwe tylko w wypadku niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych, stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe, reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego lub ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Młodocianego można także zatrudniać w innym celu niż przygotowanie zawodowe, ale jedynie do prac lekkich, czyli niepowodujących zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego i nieutrudniających wypełniania obowiązku szkolnego.

Pracodawca ma obowiązek ustalić wymiar czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin, a ponadto w dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego jest podniesiony jednak do 35 godzin tygodniowo i 7 godzin na dobę w czasie ferii. Należy jednak mieć na uwadze, że młodociany, który nie osiągnął wieku 16 lat, nie może pracować więcej niż 6 godzin na dobę.

Czas pracy młodocianego, który ukończył 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę – młodocianych nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych. Ponadto, do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. W przypadku przekroczenia przez dobowy wymiar 4,5 godzin pracy, pracownik ma prawo do nieprzerwanej 30-minutowej przerwy w pracy, którą wlicza się do czasu pracy.

Zakazane jest zatrudnianie młodocianych w porze nocnej, która obejmuje godziny od 22:00 do 6:00, a w przypadku nieukończenia przez pracownika wieku 15 lat lub szkoły podstawowej, godziny od 20:00 do 6:00. Przerwa w pracy obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie co najmniej 14 godzin. Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego niedzielę.